Os profesores
Adrián Ansede, do Departamento de Xeografía e Historia, e O equipo de Dinamización da Lingua Galega, organizaron conxuntamente unha actividade complementaria para o
alumnado de 4º de ESO do IES Sofía Casanova o pasado xoves 6 de maio.
Tratouse dunha
conferencia a cargo de Rafael Pillado Lista, destacado activista sindical
durante o franquismo, quen, a través da narración das súas propias
experiencias, compartiu connosco un valioso testemuño do artellamento da
oposición sindical e da loita obreira clandestinas durante a ditadura, facendo
especial fincapé naqueles fitos que afectaron dunha maneira máis directa á
comarca de Ferrolterra (como as mobilizacións de marzo do 72).
Nado en San Cibrao
(Cervo) en 1942, Rafael Pillado coñeceu o significado da represión e a
inxustiza desde a súa nenez por mor do encarceramento de seu pai no castelo de
San Felipe, o que lle impuxo á familia un traslado practicamente forzado e
serias dificultades para subsistir e saír adiante.
Con 15 anos incorporouse
á Escola de Aprendices dos estaleiros ferroláns, a antiga Empresa Nacional
Bazán, onde, segundo as súas propias palabras, comezou a desenvolver unha firme
e arraigada conciencia de clase e un sentido da “solidariedade entre os que
padecen os problemas e as inxustizas comúns”. Así, nun ambiente de
autoritarismo e represión abafantes, no país da “longa noite de pedra”, no que a
vixilancia e a intimidación constantes esmagaban calquera conato de disidencia,
Rafael Pillado atopou nos seus compañeiros de traballo, no esprit de corps
“bazaneiro”, unha idea da pertenza e da colectividade que moldearía de maneira
decisiva o seu pensamento e as súas accións en defensa dos traballadores.
O franquismo, segundo
relatou o noso convidado, foi un réxime corporativo creado para servir aos
intereses dunha minoría social composta polos poderes fácticos tradicionais de
España: grandes propietarios agrícolas e industriais, a Igrexa católica, as
forzas armadas e a burguesía. Ao igual que noutros réximes fascistas, como na
Italia de Mussolini, desde o propio poder establecérase todo un aparello
administrativo e institucional destinado a desmantelar a oposición política e a
garantir o control da sociedade a través das estruturas de encadramento
oficiais, como a Fronte de Xuventudes ou o Sindicato Vertical. Esta última
agrupaba os empresarios e traballadores por sectores de actividade, co
obxectivo de estes superaren as súas diferenzas de clase e conviviren de
maneira tranquila e pacífica nunha harmonía de intereses imaxinada e imposta
polo réxime.
En realidade, tras
esa fachada de presunta benignidade social agochábase un instrumento de control
da acción sindical e de debilitación dos traballadores ao servizo das empresas.
Ante a imposibilidade de facer valer as súas reivindicacións a través das
institucións oficiais, as Comisións Obreiras (CC.OO.) constituíronse desde
abaixo como pequenos grupos de traballadores, elixidos entre os propios
compañeiros, que exercían como representantes á hora de negociar cos patróns e
esixir melloras nas condicións laborais e do posto de traballo. Co tempo, as
CC.OO. converteríanse na semente dos futuros sindicatos e organizacións
obreiras libres e independentes.
Rafael afiliouse ao
Partido Comunista de España en 1960 e viviu en primeira persoa o nacemento das
CC.OO. Chegou a ser membro do Xurado de Empresa de Bazán, un dos escasos cargos
electivos existentes no seo do Sindicato Vertical, entre 1966 e 1968. Durante
esta década, os anos do “desarrollismo”, a factoría naval ferrolá pasou
a estar controlada polas CC.OO., e o seu modelo organizativo non tardou en
estenderse a outras empresas da comarca baixo unha premisa moi simple, que
resume un dos piares da filosofía de Rafael Pillado: “todo problema de
calquera traballador en calquera empresa é un problema colectivo”.
O momento
culminante da conferencia estivo marcado polo relato dos sucesos de marzo de
1972 en Ferrol. O día 7 o Sindicato Vertical asinara en Madrid un convenio para
os traballadores de Bazán que afectaría por igual ás factorías de Ferrol, Cádiz
e Cartaxena. En Ferrol, cuxo estaleiro estaba controlado polas CC.OO.,
rexeitouse esta imposición, e a empresa respondeu co despedimento de varios
traballadores (Riobó, Amor, Díaz Montero e outros), todos eles representantes
das CC.OO. Ao coñecerse o acontecido produciuse un paro total no traballo e,
tralo fracaso das negociacións co director, a policía desaloxou a factoría pola
forza.
A primeira hora da
mañá do 10 de marzo, miles de traballadores emprenderon unha marcha de protesta
desde Bazán cara o barrio de Caranza, entón en construción, e alí xuntarse cos
traballadores procedentes de Astano. Ao paso dos manifestantes na Estrada de
Castela coa Avenida das Pías, a policía cargou contra eles, chegando a empregar
armas de fogo cargadas con munición real. Eses disparos deixaron dous mortos,
Amador Rey e Daniel Niebla, ademais de numerosos feridos. A cidade e a comarca
foron entón sometidas a un estrito illamento por parte das autoridades,
cortando tódalas comunicacións co exterior. Porén, isto non impediu que as
novas sobre o acontecido se espallasen con rapidez, provocando numerosas
mostras de solidariedade tanto no Estado español como no estranxeiro, xa que
non poucos medios internacionais (como The Guardian, Le Monde ou The
New York Times) fixéronse eco do lutuoso suceso, confirmando coa súa
reacción condenatoria o fracaso e o esgotamento do réxime franquista.
Rafael viviu todo
aquilo en primeira persoa; incluso, tal e como lle comentou en privado ao
profesor Adrián Ansede antes do inicio da conferencia, atopábase a escasos
metros dun dos traballadores mortos no momento dos disparos, chegando a ver o
seu sangue brotando da ferida de bala. Rafael foi un dos numerosos
represaliados polas protestas do 72, que ademais dos obreiros mortos e feridos,
saldáronse con despedimentos, multas e penas de prisión. Rafael pasaría entón
catro anos de cadea en cadea, ata comezos de 1976, a meirande parte dese tempo
en Carabanchel.
A conferencia
concluíu cunha breve rolda de preguntas por parte do alumnado e unha reflexión
final, a modo de conclusión. Por unha banda, cómpre salientar a relevancia e a
plena vixencia das leccións que podemos extraer do activismo de Rafael Pillado:
a solidariedade e a empatía con aqueles que padecen os problemas e as
inxustizas que afectan á clase traballadora, e a idea de que só a unión fai a
forza á hora de acadar cambios substanciais para mellor. En segundo lugar, os
profesores transmitiron a Rafael o seu agradecemento, non só pola súa presenza
e colaboración para o desenvolvemento da actividade, senón tamén polo seu
compromiso e a súa loita, por dar un paso adiante, alzar a voz nun mundo
inxusto e converterse en ferreiro dun mundo mellor, en alicerce da
democratización e da chegada das liberdades máis elementais, e todo iso co
custo persoal que tivo que asumir.
Finalmente, o
profesor Adrián Ansede fíxolle entrega dun agasallo, a figura do mestre de
Sargadelos, que constitúe a un tempo un cachiño da súa terra natal e un símbolo
do novo labor que ocupa boa parte do tempo de Rafael desde a súa xubilación: o
de compartir as súas experiencias e ilustrarnos co seu saber sobre un período
crucial da nosa historia recente, a miúdo agochado, terxiversado ou minimizado.
Á súa vez, Rafael entregoulle a Adrián Ansede dous exemplares das súas
memorias: O latexo da vida e da conciencia (2012) e La dura luz de la
memoria: palabras afiladas (2019).
Moitas grazas,
Rafael.
VELAQUÍ TEDES UNHAS FOTOS DO ACTO
